اعمال و آداب روز عید غدیر

روزه گرفتن

امام على (ع) فرمودند: «اذا اخلص المخلص فی صومه لقصرت ایام الدنیا عن کفائته».اگر بنده مخلصى در روزه این روز اخلاص داشته باشد، همه روزهاى دنیا توان برابرى با آن را ندارد. (مصباح المتهجد، ص 702)

 به عبارت دیگر، اگر کسى تمام روزهاى دنیا زنده باشد و همه را روزه‌‏دار سپرى کند، ثوابش کمتر از ثواب روزه این روز خواهد بود. همچنین ایشان فرمود: «و جعل الجزاء العظیم کفاءة عنه». خداوند در برابر روزه عید غدیر پاداشی بزرگ نهاده است. (مصباح المتهجد، ص 702)

امام صادق (ع) فرمودند: «صیام یوم غدیر خم یعدل عندالله فی کل عام مائة حجة و مائة عمرة مبرورات متقبلات». روزه روز غدیر خم نزد خداوند، در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است. (الغدیر، ص 286)

روزه روز غدیر خم نزد خداوند، در هر سال، برابر با صد حج و صد عمره مقبول است.

 انجام غسل

علمای شیعه بر استحباب غسل در روز غدیر اجماع دارند (المراقبات، ص 260) و آن را مستحب مؤکد می دانند. ( تحریر الوسیله، امام خمینی، ج 1، ص 98) بهتر این است که غسل در اول روز انجام گیرد. (بحارالانوار، ج 95، ص 302)

غسل کردن در روز عید غدیر مستحب مؤکّد است. و بهتر است در اول روز انجام گیرد.

«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ (ع‏):... فَإِذَا کَانَ صَبِیحَةُ ذَلِکَ الْیَوْمِ وَجَبَ الْغُسْلُ فِی صَدْرِ نَهَارِهِ إقبال الأعمال (ط - القدیمة)، ج‏1، ص: 474. تحریر الوسیله، ج 1، ص 98.

پوشیدن لباس پاکیزه و نو

امام صادق(ع) فرمودند: «یحب ... ان یلبس المؤمن انظف ثیابه و افخرها». در روز غدیر لازم است مؤمن پاکیزه‏ترین و فاخرترین لباس خود را بپوشد (بحارالانوار، مجلسی، ج 95، ص 301)

مرحوم میرزا جواد آقا تبریزى این عمل را از مستحبات مؤکد غدیر مى‌‏شمرد.

تبریک و تهنیت

تبریک و تهنیت از برجسته‌‏ترین آداب هر عیدى است، در اسلام نیز سنت تبریک و تهنیت در عید غدیر جایگاهى ویژه یافته است.

امام صادق(ع) شیوه تهنیت گفتن در روز غدیر را چنین آموزش داده است: وقتى یکدیگر را ملاقات کردید، بگویید: «الحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَکْرَمَنَا بِهَذَا الْیَوْمِ وَ جَعَلَنَا مِنَ الْمُوفِینَ بِعَهْدِهِ إِلَیْنَا وَ مِیثَاقِهِ الَّذِی وَاثَقَنَا بِهِ مِنْ وِلاَیَهِ وُلاَهِ أَمْرِهِ وَ الْقُوَّامِ بِقِسْطِهِ‏ وَ لَمْ یَجْعَلْنَا مِنَ الْجَاحِدِینَ وَ الْمُکَذِّبِینَ بِیَوْمِ الدِّین». سپاس خداى را که ما را به این روز گواهى داشت و ما را از مؤمنان و کسانى قرار داد که به پیمان و میثاقى که درباره والیان امرش و بر پا دارندگان قسط و عدالتش از ما گرفته است، وفا کردیم و ما را از انکارکنندگان و تکذیب‏کنندگان رستاخیز قرار نداد. (بحارالانوار، ج 95، ص 303)

امام رضا (ع) فرمودند: «وَ هُوَ یَوْمُ التَّهْنِیَةِ یُهَنِّی بَعْضُکُمْ بَعْضاً». روز غدیر، روز تبریک و تهنیت گفتن به یکدیگر است. (إقبال الأعمال. ط - القدیمة، ج‏1، ص: 464.)

تبسم

امام رضا (ع) فرمودند: «و هو یوم التبسم فی وجوه الناس من اهل الایمان فمن تبسم فی وجه اخیه یوم الغدیر نظر الله الیه یوم القیامة بالرحمة و قضی له الف حاجة و بنی له فی الجنة قصرا من در بیضاء و نضر وجهه ...» روز غدیر روز تبسم به روى مؤمنان است، کسى که در این روز به روى برادر مؤمنش تبسم کند، خداوند، در روز قیامت، نظر رحمت به او مى‏‌افکند، هزار حاجتش را برآورده ساخته و قصرى از در سفید برایش بنا مى‏‌کند و صورتش را زیبا مى‏‌سازد. (المراقبات، ص 257)

دید و بازدید

امام رضا (ع) فرمودند: «من زار مؤمنا ادخل الله قبره سبعین نورا و وسع فی قبره، و یزور قبره کل یوم سبعون الف ملک یبشرونه بالجنة». کسى که در روز غدیر به دیدار مؤمنى برود خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد و قبرش را وسیع مى‏سازد، هر روز هفتاد هزار فرشته قبرش را زیارت کرده، به او بشارت بهشت مى‏دهند. (المراقبات، ص 257)

هدیه دادن

امام علی (ع) فرمودند: «هبو  او هیئوا  لاخوانکم و عیالکم عن فضله». از آنچه خدای متعال بر شما ارزانی داشته، به خانواده و برادرانتان ببخشید. (مصباح المتهجد، ص 702)

و نیز فرمودند: «تهادوا نعم الله کما مناکم». نعمتهای خداوند را به یکدیگر هدیه کنید همان طور که به شما عطا فرموده است. (بحارالانوار، ج 97، ص 119)

امام رضا (ع) فرمودند: «افضل علی اخوانک فی هذا الیوم». در این روز بر برادرانت بخشش کن. (الغدیر، ج 1، ص 287)

امام رضا (ع) در این روز برای خانواده گروهی از اصحاب غذا، گندم، لباس‌های نو و حتی انگشتر و کفش فرستاد. (مصباح المتهجد، ص 702; الغدیر، ج 1، ص 284)

زیارت امیرالمومنین (ع)

زیارت امیرالمومنین (ع) به دو صورت ممکن است:

1. زیارت در حرم مطهر

امام رضا (ع) به احمد بن محمد بن ابی نصربزنطی فرمود: «ای فرزند ابونصر، هر کجا بودی در روز غدیر کنار قبر امیرمؤمنان(ع) حاضر شو! همانا خداوند در این روز گناه شصت سال مرد و زن مؤمن را می آمرزد. بدرستی که پروردگار در این روز دو برابر آنچه در ماه رمضان شب قدر و شب عید فطر آزاد می کند، می‌رهاند. (التهذیب، ج 6، ص 24)

شیوه زیارت آن حضرت را از امام هادی(ع) مرحوم شیخ عباسی قمی(ره) در مفاتیح الجنان ذکر کرده است. (مفاتیح الجنان، ص 659)

2. زیارت‌های عمومی

این زیارت، که به حرم مطهر اختصاص ندارد و ارادتمندان ولایت در همه جا می‌توانند از آن بهره گیرند، دو مورد است:

الف. زیارت امین الله (مفاتیح الجنان، ص 659)

ب. زیارت روایت شده از امام صادق (ع) (مفاتیح الجنان، ص 80)

زینت دادن

امام رضا (ع) فرمودند: «روز غدیر روز زینت است، کسى که براى روز غدیر زینت کند خداوند همه گناهان کوچک و بزرگش را آمرزیده، فرشتگانى به سویش مى‏‌فرستد تا حسنات او را بنویسند و تا عید غدیر سال بعد بر درجات او بیفزایند. (مفاتیح الجنان، ص 503)

صدقه دادن

روز غدیر یکى از مستحبات مؤکد صدقه دادن است. امام على (ع) فرمودند: «الدرهم فیه بمائتی الف درهم». فضیلت یک درهم که در روز غدیر داده شود، با فضیلت 200 هزار درهم برابر است. (المراقبات، ص 255؛ الغدیر، ج 1، ص 284 )

صلوات فرستادن

امام صادق (ع) فرمودند: در روز غدیر، بر محمد و اهل بیتش صلوات بسیار فرستید. (المراقبات، ص 262)

طعام دادن

امام علی (ع) فرمودند: «من افطر مؤمنا فی لیلة فکانما افطر فئاما». کسی که مؤمن روزه داری رادر غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است. (المراقبات، ص 256)

امام رضا (ع) در فضیلت این عمل فرمودند: «من اطعم مؤمنا کان کمن اطعم جمیع الانبیاء و الصدیقین». کسى که مؤمنى را در روز غدیر غذا دهد، مانند فردى است که تمام پیامبران و صدیقین را غذا داده است. (بحارالانوار، ج 95، ص 322)

مصافحه

امام على (ع) فرمودند: وقتى در روز غدیر یکدیگر را ملاقات کردید، به هم دست بدهید و سلام کنید.

ذکر مخصوصی نیز در این روز هنگام مصافحه سفارش شده که عبارت است از «الحمد لله الذی جعلنا من المتمسکین بولایت امیرالمؤمنین و الائمه علیهم السلام». سپاس خدای را که ما را از جمله درآویختگان به ولایت امیرالمؤمنین علی و ائمه (ع) قرار داد. (مفاتیح نوین: 1389)

نیکی و احسان

امام علی (ع) فرمودند: «تباروا یصل الله الفتکم و البر فیه یثمر المال و یزید فی العمر».یه یکدیگر نیکی کنید که خداوند الفت میان شما را پایدار می سازد و نیکی در این روز موجب افزایش مال و عمر می شود.(بحارالانوار، ج 95، ص 302)

امام صادق (ع) فرمودند: «... و اکثر برهم» ... در روز غدیر به برادران ایمانی، بسیار نیکی کن. (مصباح المتهجد، ص 702; المراقبات، ص 256)

افطارى دادن

در میان اعمال روز غدیر افطارى دادن به مؤمن جایگاهى والا دارد. بر اساس روایات در این عمل فضیلتى بزرگ نهفته است. امام على(ع) مى‏‌فرماید: کسى که مؤمن روزه‌‏دارى را در غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است، فردى پرسید: اى امیرمؤمنان(ع) «فئام» چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر(ص) و صدیق و شهید، آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسى که جمعى از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند. (مصباح المتهجد، ص758)

عبادت

امام رضا (ع) فرمودند: غدیر روزى است که خداوند بر مال کسى که در آن عبادت کند، مى‏‌افزاید.

عطر زدن

بر اساس برخى از روایات امام صادق (ع) مؤمنان را به استعمال عطر در روز غدیر سفارش کرده است.

حمد کردن

پیامبر(ص) فرمود: یکى از سنت‌ها این است که مؤمن، در روز غدیر 100 بار بگوید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ کَمَالَ دِینِهِ وَ تَمَامَ نِعْمَتِهِ بِوِلاَیَهِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ».

عقد اخوت بستن (برادر شدن)

روز ولایت روز برادرى است و روز برادرى روز ولایت است، این دو با یکدیگر پیوندى ناگسستنى دارند و حلقه وصلشان ایمان است؛ زیرا از سویى ایمان با ولایت پا مى‏گیرد و از سوى دیگر اهل ایمان برادر یکدیگرند «انما المؤمنون اخوه»، به همین دلیل عقد برادرى یکى از آداب روز غدیر شمرده شده است.

این عقد به صورت زیر است: یکى از دو نفر دست راست خود را بر دست راست دیگرى مى‏‌گذارد و مى‏‌گوید:

«وَآخَیْتُکَ فِى اللهِ، وَصافَیْتُکَ فِى اللهِ، وَصافَحْتُکَ فِى اللهِ، وَعاهَدْتُ اللهَ وَمَلائِکَتَهُ وَکُتُبَهُ وَرُسُلَهُ وَاَنْبِیآءَهُ وَالاْئِمَّهَ الْمَعْصُومینَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ عَلى اَنّى اِنْ کُنْتُ مِنْ اَهْلِ الْجَنَّهِ وَالشَّفاعَهِ وَاُذِنَ لى بِاَنْ اَدْخُلَ الْجَنَّهَ لا اَدْخُلُها اِلاّ وَاَنْتَ مَعى»

با تو در راه خدا برادر مى‌‏شوم، با تو در راه خدا راه صفا و صمیمیت در پیش مى‌‏گیرم، با تو در راه خدا دست مى‏‌دهم و با خدا، ملائکه، کتاب‌ها، فرستادگان و پیامبرانش و ائمه معصومین(ع) عهد مى‌‏بندم که اگر از اهل بهشت و شفاعت شده، اجازه ورود به بهشت یافتم، داخل آن نشوم مگر آنکه تو با من همراه شوى.

آنگاه دیگرى مى‏گوید: «قَبِلْتُ» قبول کردم. سپس مى‌‏گوید: «اَسْقَطْتُ عَنْکَ جَمیعَ حُقُوقِ الاُخُوَّهِ ما خَلاَ الشَّفاعَهَ وَالدُّعآءَ وَالزِّیارَهَ»؛ جز شفاعت و دعا و زیارت، همه حقوق برادرى را ساقط کردم.