عملیات محرم

تاریخ شروع عملیات: 10/08/1۳61
تاریخ پایان عملیات:: 1۳61/08/17
منطقه عملیات: منطقه شرهانی
نوع عملیات: عملیات‌های محدود
رمز عملیات:یا زینب ( سلام الله علیها )
تعداد مراحل عملیات: ۳
مدت زمان (روز) عملیات: 7
موقعیت جبهه: محور عین خوش – زبیدات در جبهه جنوبی جنگ
ارگان های عمل کننده: نیروی زمینی سپاه با پشتیبانی توپخانه ارتش

درباره عملیات محرم 

عملیات محرم نام یکی از عملیات‌هایی است که در جریان جنگ ایران و عراق انجام شد.
این عملیات که از نوع عملیات‌های محدود بود در 10 آبان 1۳61 با رمز یا زینب و به فرماندهی سردار حسن باقری آغاز شد و به مدت یک هفته به‌طول انجامید.

گزارش عملیات
مرحله اول
 

مرحله نخست این عملیات در ساعت 22:08 روز 10 آبان 1۳61 آغاز شد و نیروهای ایرانی توانستند در کمتر از نیم ساعت شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورده و در محور دیگر نیز نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ را به محاصره در آورده و بیشتر آنها را اسیر کنند. در طی مرحله اول این عملیات ۵۵0 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه ، پل چم سری ، حوزه نفتی بیات ، نهر عنبر ، شهر میمه ، موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران ، از زیر دید و تیر رس نیروهای عراقی خارج شد و شهرک طیب عراق نیز تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت .

مرحله دوم
 

مرحله دوم عملیات محرم در ساعت 2:۳0 بامداد سه شنبه 11 آبان آغاز شد و نیروهای ایرانی محاصره دشمن را کامل کردند. همچنین 1۵0 کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و تعدادی از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند .

مرحله سوم
 

این مرحله در ساعت 22 روز 1۵ آبان آغاز شد و هدف آن تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری ، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود.در این مرحله ۳00 کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات ، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی حدود ۳۵ حلقه چاه نفت به تصرف نیروهای ایرانی در آمد. این مرحله که مرحله آخر عملیات محرم بود در ساعت 8 صبح روز 16 آبان 1۳61 خاتمه یافت.

فرو بردن عراق در حالت انفعالی محض 

پس از انجام عملیات موفق و موثر ثامن الائمه ، فتح المبین ، بیت المقدس ، مسلم بن عقیل نمی بایست به عراق فرصت خارج شدن از حالت انفعالی و دفاعی داده می شد ؛ بنا براین در طرح عملیات محرم علاوه بر آزادسازی ارتفاعات مرزی حمرین در جبهه جنوبی و تصرف جای پا برای تهدید منطقه العماره عراق ، این موارد نیز در دستور کار قرارگاه مرکزی کربلا قرار گرفت . قرار بود رزمندگان اسلام در محور عین خوش – زبیدات در جنوب شرقی دهلران ، در سه مرحله ، حمله را انجام دهند .

بنابراین مرحله نخست عملیات در ساعت 22و 8 دقیقه شب 10 آبان ماه 1۳61 با رمز یا زینب ( سلام الله علیها ) به فرماندهی سردار شهید حسن باقری به اجرا در آمد . نیروهای خودی توانستند در کمتر از نیم ساعت پس از اعلام حمله در یک محور ، شماری از نیروهای عراقی را به اسارت در آورده و در محور دیگر نیز نیروهای دشمن به استعداد یک تیپ به محاصره در آمدند و بیشتر آنها اسیر شدند .

در ساعت 6 صبح روز بعد به جز جناح چپ منطقه عملیات ، کلیه یگانها به اهداف تعیین شده دست یافتند . در روز اول عملیات همه نیروها به هم ملحق شدند . تنها یگان های قرارگاه چهارم به خاطر طغیان رودخانه دویرج و فقدان پل نتوانستند اهداف خود را در منطقه پرچم هندی و ربوط به طور کامل تصرف نمایند .

در نتیجه طی این مرحله ۵۵0 کیلومتر مربع از خاک ایران از جمله ارتفاعات مهم منطقه ، پل چم سری ، حوزه نفتی بیات ، نهر عنبر ، شهر میمه ، موسیان آزاد و جاده عین خوش به دهلران ، از زیر دید و تیر رس دشمن خارج شد . همچنین شهرک طیب عراق تحت اشراف قوای ایرانی قرار گرفت .

در مرحله دوم ، با وجود پیروزی های مرحله نخست و از هم پاشیدگی و ضعف روحیه دشمن ، به لحاظ عدم موفقیت قرارگاه چهارم در مرحله نخست و خالی ماندن جناح چپ ، مواضع فتح شده نیز در معرض پاتک و تهدید دشمن بود ، بنابراین ترمیم رخنه به وجود آمده ضروری می نمود . برای همین هدف مرحله دوم عملیات محرم روز سه شنبه 11 آبان ماه 1۳61 ، در ساعت 2 و ۳0 دقیقه بامداد آغاز شد .

نیروهای خودی با الحاقی که صورت گرفت ، محاصره دشمن را کامل کردند . در این مرحله 1۵0 کیلومتر مربع از زمین های اشغال شده آزاد و همچنین تعدادی از نیروهای عراقی به اسارت در آمدند .

هدف مرحله سوم عملیات محرم تصرف همه بلندی های غرب حمرین و جاده ها و مراکز مهم عملیاتی و ایجاد و تامین لازم برای جاده آسفالته چم سری ، شرهانی و زبیدات و جاده شوسه زبیدات – طیب بود . به همین منظور در ساعت 22 روز 1۵ آبان ماه 1۳61 حمله مرحله سوم آغاز شد .

نبرد گسترده به واسطه مقاومت پراکنده نیروهای ارتش عراق و عدم پاکسازی منطقه در ساعت 8 صبح 16 آبان ماه به پایان رسید و در نتیجه آن ۳00 کیلومتر مربع از خاک عراق شامل پاسگاه های زبیدات ، شرهانی و ابوغریب و همچنین تاسیسات نفتی شامل 70 حلقه چاه نفت به تصرف رزمندگان اسلام در آمد و همچنین سازماندهی 14 تیپ عراقی در این نبرد آسیب دید .

تلفات و ضایعات وارده به دشمن شامل انهدام 8 تا 12 یگان سازمانی تا 70 درصد ، انهدام 260 دستگاه تانک و نفربر ، 2۳0 دستگاه خودرو ، سقوط 10 فروند هواپیما و به غنیمت گرفتن 1۵0 دستگاه تانک و نفربر ، 2۵0 دستگاه خودرو ، چندین دستگاه موشک انداز مالیوتکا و مقدار انبوهی سلاح سبک و کشته و زخمی نمودن و به اسارت درآوردن 10400 تن از نیروهای دشمن بود .

نیروهای عمل کننده ایران در این عملیات شمال 4 لشگر پیاده ، یک لشگر زرهی و یک تیپ احتیاط از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و یک تیپ پیاده از نیروی زمینی ارتش بودند . نیروی زمینی تازه تاسیس شده سپاه پاسداران در این عملیات به خوبی از تانک ها و زره پوش های غنیمتی بهره برداری کرد .

عملیات محرم؛ نخستین تجربه فرماندهی شهید زین الدین در 2۳ سالگی
عملیات محرم در دهه دوم و سوم آبان ماه 1۳61، روایتی از تلاش مجدانه فرماندهانی چون شهید مهدی زین‌الدین را بازگو می‌کند که در پی عدم الفتح در عملیات رمضان، ‌سعی در بازسازی روحیه رزمندگان و نیز شکستن جو سنگین تبلیغاتی دشمن را داشتند. انجام این عملیات در ماه محرم به عنوان یکی از ماه‌های مقدس مسلمین و به ویژه شیعیان، امتداد خط فکری مجاهدانی را تشکیل می‌داد که خود را وارثان خون حسین(ع) می‌دانستند و اینک در ماه پیروزی خون بر شمشیر می‌رفتند تا کربلای دیگری را این بار در جبهه‌های جنگ تحمیلی رقم بزنند.

‌عملیات محرم بزرگترین عملیات پس از عدم الفتح در رمضان بود. در این زمان قوای نظامی کشورمان در پی آن بود تا با کسب موفقیت در جبهه‌های جنگ جو سنگین روانی دشمن را بشکند و از طرفی به فضای عمومی داخل کشورمان نیز نشان دهد که هنوز ابتکار عمل در جبهه در دست نیروهای خودی است. پس از عملیات فتح المبین و همچنین فتح خرمشهر در الی بیت المقدس، به هر دلیل عملیات رمضان با موفقیت انجام نشد. این وضعیت می‌توانست در افزایش روحیه دشمن و تحلیل روحیه خودی تاثیرگذار باشد. لذا فرماندهان عملیات محرم را در آبان ماه 1۳61 مصادف با ماه محرم و حدودا چهار ماه پس از رمضان در منطقه عملیاتی شرهانی و ارتفاعات حمرین طراحی کرده و به اجرا گذاشتند.

عملیات محرم نخستین عملیاتی بود که مهدی زین‌الدین فرماندهی آن را بر عهده داشت و آن شهید بزرگوار این مسئولیت مهم را در سن 2۳ سالگی بر عهده گرفت.

تیپ 17 علی بن ابیطالب(ع) به فرماندهی شهید مهدی زین‌الدین یکی از یگان‌های شرکت‌کننده در این عملیات بود. من هم در این عملیات جانشین تیپ بودم و به این ترتیب وقتی که منطقه را شناسایی کردیم و به کانال‌های دشمن برخوردیم، برخی از دوستان عنوان می‌کردند این کانال‌ها مشکلاتی را برای عبور نیروها فراهم خواهد کرد. اما شهید زین‌الدین با نبوغ نظامی خود حرفی را زد که خیلی باعث تعجب ما شد. او گفت فکر می‌‌کند این کانال‌های یک فرصت برای‌ماست. به این ترتیب که می‌توانیم نیروها را درون این کانال‌ها از دید دشمن پنهان کنیم و در یک غافلگیری به آنها ضربه بزنیم. اتفاقا همین طور هم شد و شب هشتم آبان ماه 1۳61 یعنی یک روز قبل از آغاز عملیات سه گردان از بچه‌های تیپ 17 را به کانال‌ها هدایت کردیم. این گردان‌ها آن شب و روز بعدش را در همان کانال مخفی ماندند و شامگاه نهم آبان ماه به ناگاه از درون کانال‌ها بیرون آمدند و در یک غافلگیری بلندی 402 به عنوان یکی از مهم‌ترین بلندی‌های ارتفاعات حمرین را آزاد می‌کنند. غافلگیری دشمن به قدری بود که خیلی از آنها حتی فرصت نکرده بودند از خود دفاع کنند. چون اصلا فکر نمی‌کردند نیروهای ما به این اندازه به آنها نزدیک شده باشند. در صورتی که اگر کانا‌ل‌ها نبودند و بچه‌های ما می‌خواستند از خط خودی به دشمن بزنند، حداقل می‌بایست چند ساعت بعد به خط دشمن می‌رسیدند.