قاسم سلیمانی (1۳۳۵-1۳98ش) مشهور به حاج قاسم و شهید سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به همراه ابومهدی المهندس، معاون حشد الشعبی عراق در 1۳ دی 1۳98ش به‌دست نیروهای آمریکایی در بغداد ترور شد.
وی در جنگ ایران و عراق فرمانده لشکر 41 ثارالله کرمان و از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود. سلیمانی در سال 1۳76ش از سوی سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی نیروی قدس سپاه منصوب شد که بخش برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ایران است.
سلیمانی، مجاهدان افغانستان را در نبرد با طالبان یاری می‌کرد و پس از جنگ‌های داخلی افغانستان اقداماتی را برای بازسازی آنجا انجام داد. وی در جنگ ۳۳ روزه در لبنان و جنگ 22 روزه در فلسطین، حزب‌الله و حماس را در برابر اسرائیل یاری و محور مقاومت را به سلاح‌های پیشرفته تجهیز کرد. پس از ظهور داعش در عراق و سوریه، سلیمانی با حضور در این مناطق و سازماندهی نیروهای مردمی، به مبارزه با داعش پرداخت. دور ساختن تهدید داعش از سامرا، نجف و کربلا از دستاوردهای او در مبارزه با داعش بیان شده است. وی علاوه بر مباحث نظامی، در مسائل فرهنگی نیز فعالیت می‌کرد. به گفته برخی از مسئولان جمهوری اسلامی ایران، سلیمانی بنیانگذار ستاد بازسازی عتبات عالیات بود و بر طرح‌های توسعه حرم ائمه(ع) نظارت می‌کرد. او همچنین در تسهیل زیارت اربعین و تأمین امنیت زائران آن نقش داشته است.
قاسم سلیمانی در 1۳ دی سال 1۳98ش همراه با ابومهدی المهندس و عده‌ای دیگر به دستور مستقیم رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در حمله‌ای پهبادی ترور شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در پاسخ به ترور او، پایگاه آمریکایی عین‌الاسد را با موشک هدف قرار داد و پارلمان عراق طرح اخراج نیروهای آمریکایی از عراق را به تصویب رساند.
جنازه سلیمانی و همراهانش در شهرهای مختلفی از عراق و ایران تشییع شد و بشیر حسین نجفی و سیدعلی خامنهای بر پیکر آنان در عراق و ایران نماز خواندند. بر اساس گزارش برخی از خبرگزاری‌ها، تشییع جنازه او از بزرگترین تشییع جنازه‌های تاریخ بوده است که حدودا 2۵ میلیون نفر در آن شرکت داشته‌اند. او در 18 دی در مزار شهدای کرمان دفن شد.
زندگی‌نامه
قاسم سلیمانی در 20 اسفند 1۳۳۵ش در روستای قنات‌ملک از توابع شهرستان رابُر کرمان در ایل عشایر سلیمانی به دنیا آمد.[1] در 18 سالگی به استخدام اداره آب کرمان درآمد.[2] به گفته خودش، یکی از گردانندگان راهپیمایی‌ها، اعتصابات کرمان و مبارزه در برابر نیروهای حکومت شاهنشاهی در زمان انقلاب اسلامی بوده است.[۳] او در دوران جنگ ایران و عراق ازدواج کرده،[4] و شش فرزند دارد.[۵]
قاسم سلیمانی در سال 1۳98ش و با حکم سید ابراهیم رئیسی تولیت وقت آستان قدس رضوی، خادم حرم امام رضا(ع) شد.[6] وی پس از شهادت به‌عنوان «سردار دل‌ها» مشهور شد و نمادهای تبلیغاتی متعددی در این زمینه تهیه و منتشر گردید.[7]
ویژگی‌ها
اخلاص، شجاعت، شهادت‌طلبی، ارادت و تمسک به اهل‌بیت(ع)، ولایت‌مداری، تعبد و معنویت، نبوغ نظامی، نظم و انضباط و مردمی بودن از ویژگی‌های قاسم سلیمانی شمرده شده است. [8]همچنین آیت‌الله خامنهای از او به عنوان چهره بین‌المللی مقاومت، تربیت‌شده اسلام و مکتب امام خمینی یاد کرده است.[9]
دوران جنگ ایران و عراق
قاسم سلیمانی پس از انقلاب اسلامی ایران، در 1۳۵8ش به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و از اعضای واحد آموزش، و مربی پادگان آموزشی قدس سپاه کرمان شد.[10] سلیمانی در سال 1۳60ش با حکم محسن رضایی فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرمانده لشکر 41 ثارالله در کرمان شد.[11] وی در جنگ عراق علیه ایران، از فرماندهان عملیات‌های والفجر هشت، کربلای چهار و کربلای پنج بود[12] و دو بار مجروح شد که یک بار همراه با جراحات شدید بود.[1۳]
سلیمانی پس از پایان جنگ ایران و عراق در سال 1۳67ش مدتی فرمانده سپاه هفت صاحب‌الزمان شد [14] و سپس مجدداً فرمانده لشکر 41 ثارالله گردید و تا قبل از انتصاب به فرماندهی سپاه قدس با باندهای قاچاق مواد مخدر در مرزهای ایران و افغانستان می‌جنگید.[1۵]
فرماندهی سپاه قدس
مقالهٔ اصلی: نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
قاسم سلیمانی در سال 1۳76ش از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی سپاه قدس منصوب شد.[16] سپاه قدس شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال 1۳69ش به ساختار سپاه افزوده شد. نخستین فرمانده این سپاه، احمد وحیدی بود و پس از وی قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران شد و پس از شهادت وی، اسماعیل قاآنی فرماندهی این نیرو را بر عهده گرفت.[17]
مبارزه با طالبان و القاعده در افغانستان
انتصاب قاسم سلیمانی به فرماندهی نیروی قدس هم‌زمان با اوج‌گیری فعالیت طالبان در افغانستان بود.[18] او با مجاهدین افغانستان از جمله احمد شاه مسعود همکاری می‌کرد[19] و طبق گفته برخی از مجاهدین، او بارها برای نبرد با طالبان و القاعده در افغانستان حضور پیدا کرده بود.[20] فیلمی از حضور وی در دره پنجشیر و ملاقاتش با احمد شاه مسعود در نبرد مجاهدین افغانستان با طالبان منتشر شده است.[21]
به‌گفته نظامیان افغانستانی، حضور سلیمانی در افغانستان موفقیت‌آمیز بوده است، چون وی شخصیتی صمیمی داشت که به‌راحتی می‌توانست اعتماد طرف مقابل را جلب کند و توانایی فراوانی در زمینه‌سازی برای آتش‌بس و همکاری میان نیروها داشت.[22]
مبارزه با اسرائیل در لبنان و فلسطین
قاسم سلیمانی در جریان تهاجم اسرائیل به لبنان طی جنگ ۳۳ روزه در منطقه ضاحیه جنوبی بیروت و در اتاق مرکزی فرماندهی عملیات حزب‌الله لبنان حضور داشت.[2۳]
به گفته یکی از رهبران جنبش حماس او رابطه عمیقی با حماس داشت و از مقاومت فلسطین حمایت می‌کرد.[24] بر این اساس وی توانست حماس را در برابر اسرائیل، به سلاح‌های پیشرفته تجهیز کند[2۵] و تونل‌های زیرزمینی که برای مقابله با اسرائیل حفر شد، از طرح‌های عملیاتی عماد مغنیه و قاسم سلیمانی بوده است.[26]
مبارزه با داعش در عراق
قاسم سلیمانی از فرماندهان مبارزه علیه داعش در عراق[27] و سوریه بود.[28] داعش گروهی تکفیری بود که پس از سقوط صدام در عراق و خلأ قدرت در این منطقه پدید آمد.[29] در 2014م که شهر موصل به تصرف داعش درآمد و بغداد، پایتخت عراق نیز تا مرز سقوط پیش رفت، قاسم سلیمانی با سید علی سیستانی از مراجع تقلید عراق دیدار کرد و پس از آن آیت‌الله سیستانی فتوای جهاد علیه داعش را صادر کرد.[۳0] وی با سازماندهی بخشی از نیروهای حشد الشعبی نقش مؤثری در اخراج داعش از عراق داشت، به گونه‌ای که حیدر العبادی نخست‌وزیر وقت عراق، از قاسم سلیمانی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین متحدان عراق در مبارزه با داعش نام برده است.[۳1]
سلیمانی در بسیاری از عملیات‌ها در برابر داعش، به نیروهای حشد الشعبی، ارتش عراق و نیروهای دولت اقلیم کردستان عراق مشاوره داده است؛ از جمله در آزادسازی شهر آمرلی در استان صلاح‌الدین عراق،[۳2] بازپس‌گیری تکریت،[۳۳] جلوگیری از نفوذ داعش به شهر اربیل در شمال عراق،[۳4] و نیز نبرد با داعش در سامرا.[۳۵]
مبارزه با گروه‌های تکفیری در سوریه
سلیمانی برای مبارزه با داعش و گروه‌های تکفیری در سوریه، نیروهای دفاع ملی سوریه را سازماندهی کرد.[۳6] در سال 2011م نیروهای تحت‌فرمان او معروف به مدافعان حرم، از جمله لشکر فاطمیون و لشکر زینبیون، راهی سوریه شدند.[۳7] آزادسازی بوکمال،[۳8] آزادسازی شهر تاریخی تدمر در جنوب شرقی حمص[۳9] و آزادسازی شهر القصیر از جمله دستاوردهای او در جنگ سوریه به‌شمار می‌آید.[40]
اعلام پایان داعش
قاسم سلیمانی در نامه‌ای خطاب به سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران که ۳0 آبان 1۳96ش در رسانه‌های ایران منتشر شد، پایان سیطره داعش را اعلام کرد و از برافراشته شدن پرچم سوریه در بوکمال از شهرهای سوریه در نزدیکی مرز عراق خبر داد.[41] پیش از آن نیز سلیمانی در ۳0 شهریور 1۳96ش وعده داده بود که کمتر از سه ماه دیگر پایان حکومت داعش در کره خاکی را اعلام خواهد کرد.[42]
ستاد بازسازی عتبات و پیاده‌روی اربعین
ستاد بازسازی عتبات عالیات با حمایت مستقیم نیروی قدس سپاه در دوره فرماندهی قاسم سلیمانی شکل گرفته و مسئول آن نیز از طرف سلیمانی تعیین می‌شده است.[44] قاسم سلیمانی همچنین در زمینه تأمین امنیت زائران پیاده‌روی اربعین و همچنین فراهم کردن امکانات پشتیبانی و لجستیکی و امکانات رفاهی برای زائران اربعین نقش داشته است؛[4۵] چنانکه به کوشش او ویزای عراق برای زائران اربعین ایرانی حذف شده است.[46]
مدارج نظامی
قاسم سلیمانی در بهمن 1۳89ش از سوی سید علی خامنهای، فرمانده کل قوای نظامی ایران، درجه سرلشکری را دریافت کرد.[47] همچنین خامنهای در 19 اسفند 1۳97ش، نشان ذوالفقار را به وی اهدا کرد.[48] طبق آئین‌نامه اهدای نشان‌های نظامی جمهوری اسلامی ایران، نشان ذوالفقار به آن دسته از فرماندهان عالی‌رتبه و رؤسای ستادهای عالی‌رتبه در نیروهای مسلح اهدا می‌شود که تدابیر آنها در طرح‌ریزی و هدایت عملیات‌های رزمی موجب حصول نتایج مطلوب شده باشد.[49] سلیمانی نخستین کسی بود که پس از انقلاب 1۳۵7ش نشان ذوالفقار را دریافت کرد.[۵0] وی همچنین در سال 1۳98ش و پس از شهادتش به درجه نظامی سپهبدی رسید.[۵1]
در سال 2019م، در ویژه‌نامه‌ای که هر سال نشریه آمریکایی فارین پالیسی برای معرفی صد اندیشمند برتر دنیا منتشر می‌کند، قاسم سلیمانی در فهرست ده متفکر برتر حوزه دفاعی-امنیتی قرار گرفت.[۵2] به گفته یکی از فرماندهان ارتش آمریکا، سردار سلیمانی استراتژیستی محاسبه‌گر و عملیاتی است که روابط پایدار و موقعیت ایران را در منطقه تقویت کرده و در متحد ساختن شیعه و توانمندسازی آنها موفق بوده است.[۵۳] برخی از تحلیل‌گران سیاسی بر این باورند که قاسم سلیمانی می‌تواند مصداق برترین ژنرال جهان باشد.[۵4]
دریافت نشان ذوالفقار
حضور موثر حاج قاسم در صحنه مبارزه با داعش و دفاع از حریم ملت و حرم اهل بیت و شکست این توطئه صهیونیستی در منطقه، باعث شد تا در اسفندماه 1۳97 ش نشان «ذوالفقار» بعنوان عالی‌ترین نشان نظامی ایران از سوی فرمانده معظم کل قوا به سردار سلیمانی اهدا شود. «ذوالفقار»، عالی‌ترین نشان و مدال نظامی است و سرلشکر قاسم سلیمانی اولین فرماندهی است که پس از انقلاب اسلامی مفتخر به دریافت این نشان شده است.
رهبر انقلاب در مراسم اعطای نشان ذوالفقار به سرلشکر سلیمانی فرمودند: «مجاهدت‌های در راه خدا با این چیزها قابل مقابله و قابل جبران نیست. خدای متعال می‌فرماید: «انَّ اللهَ اشْتَرَیٰ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ اَنفُسَهُمْ وَ اَمْوَالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللهِ فَیَقْتُلُونَ وَ یُقْتَلُونَ» آنچه در برابر مجاهدت در راه خدا وجود دارد و خدای متعال در مقابل تقدیم کردن و روی دست گرفتن جان و مال در راه خدا قرار داده، بهشت است، رضای خداست... ان‌شاءالله خدای متعال به ایشان اجر بدهد و تفضّل کند و زندگی ایشان را با سعادت و عاقبت ایشان را با شهادت قرار بدهد، البتّه نه حالا. هنوز سال‌ها جمهوری اسلامی با ایشان کار دارد. امّا بالاخره آخرش ان‌شاءالله شهادت باشد. ان‌شاءالله مبارکتان باشد.»
ترور در فرودگاه بغداد
قاسم سلیمانی در 1۳ دی 1۳98ش در حمله تروریستی پهپاد آمریکایی به خودروی حامل وی در نزدیکی فرودگاه بغداد به همراه چند تن دیگر از جمله ابومهدی المهندس، معاون حشد الشعبی (بسیج مردمی عراق)، به شهادت رسید.[۵۵] وزارت دفاع آمریکا با صدور بیانیه‌ای، اعلام کرد که این حمله به دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری وقت ایالات متحده، انجام شده است.[۵6]
قاسم سلیمانی پیش از آن نیز چندین بار هدف ترور قرار گرفته بود؛ نخستین بار در سال 1۳60ش از سوی یک پزشک وابسته به سازمان مجاهدین خلق هدف ترور قرار گرفت.[۵7] اوایل مهر 1۳98ش، حسین طائب، رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، از دستگیری افرادی خبر داد که قصد داشتند قاسم سلیمانی را در کرمان ترور کنند.[۵8]
واکنش‌ها
ترور قاسم سلیمانی، اعتراضاتی را در کشورهای مختلف جهان در پی داشت و مراسم‌هایی در بزرگداشت او در شهرهای مختلف ایران و دیگر کشورهای جهان برگزار شد. همچنین شخصیت‌های سیاسی و مذهبی ایران و دیگر کشورها به ترور وی واکنش نشان دادند. سید علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در پیامی او را چهره بین‌المللی مقاومت خواند و به مناسبت «شهادت» وی سه روز در ایران عزای عمومی اعلام کرد.[60] دیگر شخصیت‌های سیاسی و مذهبی از جمله رؤسای قوای سه‌گانه ایران و مراجع تقلید ایران و عراق در پیام‌های جداگانه شجاعت، اخلاص و فداکاری او را ستودند.[61]
سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان، سید عبدالملک بدرالدین حوثی رهبر انصارالله یمن و رؤسای جمهور سوریه، لبنان و عراق از شخصیت‌های سیاسی غیرایرانی بودند که ترور سلیمانی را محکوم کردند.[62] رؤسای جمهور افغانستان[6۳] و ترکیه[64] و نیز وزارت خارجه روسیه، کشته شدن او را به ملت ایران تسلیت گفتند.[6۵] اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه سازمان ملل، ترور هدفمند قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را غیرقانونی و نقض قوانین حقوق بین‌الملل دانست.[66] یرواند آبراهامیان، تاریخ‌نگار امریکایی نیز تأکید کرد که ایرانیان پیش از این امریکا را دولتی توطئه‌گر می‌دانستند، از این پس دولت مذکور را دولتی تروریست هم خواهند دانست.[67] مایکل مور، فیلمساز امریکایی به اقدام دولت امریکا اعتراض کرد و دولت امریکا را تلویحاً جنگ‌طلب خواند.[68]
پیامدها
برخی از پیامدهای شهادت قاسم سلیمانی عبارتند از:
تصویب طرح اخراج آمریکایی‌ها از عراق: پس از شهادت قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، برخی از گروه‌های سیاسی عراق و شماری از مردم این کشور خواستار اخراج نیروهای امریکایی از عراق شدند. پارلمان عراق در جلسه‌ای اضطراری که در 1۵ دی 1۳98ش برگزار شد، طرحی را در رابطه با خروج نیروهای امریکایی از عراق تصویب کرد.[69] البته موضوع اخراج نیروهای امریکایی از عراق، پیشتر در پی حملات آمریکا به مواضع حشد الشعبی مطرح شده بود و سید کاظم حائری از مراجع تقلید نیز ماندن نیروهای آمریکایی را در عراق حرام اعلام کرده بود.[70]
حمله موشکی ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در 18 دی 1۳98ش در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی، پایگاه هوایی عین‌الاسد را که پایگاه نظامیان آمریکایی در عراق بود، مورد حمله موشکی قرار داد.[71]
نامگذاری روز 1۳ دی به‌عنوان روز جهانی مقاومت در تقویم جمهوری اسلامی ایران[72]
تشییع و تدفین
مراسم تشییع قاسم سلیمانی به همراه ابومهدی المهندس و دیگر همراهانشان در 14 دی 1۳98ش با حضور شخصیت‌های سیاسی و مذهبی و عموم مردم عراق در شهرهای بغداد، کربلا و نجف برگزار شد.[7۳] در کربلا، سید احمد الصافی تولیت حرم حضرت عباس[74] و در نجف، شیخ بشیر نجفی بر پیکر آنان نماز گزارد.[7۵] سپس پیکرهای شهدای ایرانی و ابومهدی المهندس به ایران منتقل شده و در 1۵ دی در اهواز و مشهد و در 16 دی در تهران و قم تشییع شدند.[نیازمند منبع]
سید علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی ایران 16 دی 1۳98ش در تهران بر پیکر قاسم سلیمانی و دیگر همراهانش از جمله ابومهدی المهندس نماز گزارد.[76] در مراسم تشییع جنازه وی در تهران، اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس طی سخنانی از تلاش‌های قاسم سلیمانی برای رهایی فلسطین از اشغال اسرائیل یاد کرد و وی را «شهید القدس» نامید.[77] پایگاه خبری روسی روسیا الیوم، تشییع جنازه وی را پس از تشییع جنازه امام خمینی بزرگترین تشییع جنازه تاریخ برشمرد.[78] به گفته سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حدود 2۵ میلیون نفر در تشییع سلیمانی شرکت کردند.[79]
قاسم سلیمانی 17 دی در کرمان تشییع و در 18 دی 1۳98 در این شهر دفن شد.[80]
وصیت‌نامه
بر اساس وصیت‌نامه‌ای که در 24 بهمن 1۳98ش در مراسم چهلمین روز قاسم سلیمانی در تهران توسط اسماعیل قاآنی فرمانده نیروی قدس قرائت شد،[81] پیروی از سید علی خامنهای و حمایت از ولی فقیه، توجه به فرزندان شهیدان و احترام به نیروهای مسلح ایران را مورد توجه قرار داده و در بخشی از وصیت‌نامه خود اهمیت جمهوری اسلامی را متذکر شده و آن را قرارگاه حسین بن علی و حرم توصیف کرده و هشدار داده است که اگر دشمن، این حرم را از بین برد، حرمی باقی نمی‌ماند، نه حرم ابراهیمی و نه حرم محمّدی(ص).[82] مراسم چهلم درگذشت سلیمانی در شهرهای مختلف ایران و برخی دیگر از کشورها برگزار شد.[8۳]
آثار هنری و رسانه‌ای
پس از شهادت قاسم سلیمانی، رویدادی هنری با نام نقش نگین سلیمانی 2۳ دی 1۳98 در قم برگزار گردید. در این کارگاه هنری اساتید و هنرجویان رشته‌های خوشنویسی، خطاطی، نقاشی، تصویرسازی و معرق به تولید آثار هنری با موضوع «مقاومت و شهدای جنایت اخیر رژیم تروریستی آمریکا» پرداختند.[84]
همچنین کارگاه خلق آثار هنری تحت‌عنوان «سرو بلند انقلاب اسلامی» پیرامون ابعاد زندگی قاسم سلیمانی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد (ویژه) هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان با حضور هنرمندان در روزهای 17 و 18 بهمن‌ماه 1۳98 برگزار شد.[8۵] یادواره تولیدات رسانه‌ای با عنوان «مکتب حاج قاسم سلیمانی» نیز در دی 1۳99 در اهواز برگزار گردید.[86]
درباره زندگی و فعالیت‌های قاسم سلیمانی فیلم‌های مستند مختلفی ساخته شد است؛ مانند «قاسم»،[87] «خاطرات آن مرد»،[88] «72 ساعت»[89] و «اوایل ژانویه».[90] همچنین مستند «قاسم»، به اسپانیایی دوبله شده و از شبکه هیسپان تی‌وی برای اسپانیایی زبان‌های سراسر جهان به نمایش درآمد.[91] تلویزیون فنلاند نیز مستندی درباره قاسم سلیمانی پخش کرد.[92]
تک‌نگاری‌ها
آثار فراوانی درباره قاسم سلیمانی انتشار یافته است که برخی از آنها عبارتند از:
«از چیزی نمی‌ترسیدم؛ زندگی‌نامه خودنوشت قاسم سلیمانی»، کتابی 1۳6 صفحه‌ای که در سال 1۳99ش به چاپ رسید. این کتاب شامل دستنوشته‌های شخصی قاسم سلیمانی از دوران کودکی و زندگی در روستای قنات‌مَلِک کرمان تا مبارزه علیه حکومت پهلوی در سال 1۳۵7ش است.[9۳]
«حاج قاسم: جستاری در خاطرات حاج قاسم سلیمانی»، کتابی 167 صفحه‌ای که در آن برخی از خاطرات و سخنرانی‌های قاسم سلیمانی در دوران جنگ ایران و عراق گردآوری شده است. این کتاب توسط انتشارات «یازهرا(س)» در سال 1۳94ش منتشر شده است.[94] کتاب مذکور به زبان عربی ترجمه و توسط جمعیت المعارف در لبنان منتشر شده است.[9۵]
«سربازان سردار» تألیف «مرتضی کرامتی» نیز به معرفی قاسم سلیمانی و شهدای مدافع حرم می‌پردازد. این کتاب را «آیکوت پازار باشی» ترجمه و انتشارات فِتا (feta) در ترکیه به زبان ترکی استانبولی منتشر کرده است. این کتاب 208 صفحه دارد.[96]
«سلوک در مکتب سلیمانی»، نوشته محمدجواد رودگر از سوی مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در 264 صفحه با قطع رقعی در سال ١٣٩٩ش منتشر شد. در این اثر، اصول و روش عرفان اجتماعی قاسم سلیمانی تبیین شده است.[97]
«عقل سرخ» دربرگیرنده مجموعه مقالات و یادداشت‌های اصحاب علوم انسانی و اجتماعی در باب شخصیت و جهان‌بینی قاسم سلیمانی است.[98]
«سلیمانی عزیز»، گزارشی از زندگی، رزم و متنِ وصیت‌نامه قاسم سلیمانی در 2۵6 صفحه منتشر شده است.[99]
«شاخص‌های مکتب سلیمانی»، دربرگیرنده ویژگی‌های اعتقادی و فرهنگی شخصیت قاسم سلیمانی بوده، که در سال 1۳99ش منتشر شده است.[100]
پانویس
- «روایت زندگی و کارنامه سردار قاسم سلیمانی»، سایت خبری عصر ایران
- سلیمانی، از چیزی نمی‌ترسیدم، 1۳99ش، ص۵9ح
- سلیمانی، از چیزی نمی‌ترسیدم، 1۳99ش، ص64-6۵
- «روایت ازدواج سردار سلیمانی در دوران جنگ»، سایت خبرآنلاین
- «حاج قاسم چند فرزند دارد؟»، سایت مشرق‌نیوز
- سردار حاج قاسم سلیمانی خادم حرم امام رضا(ع) شد، خبرگزاری حوزه
- «چرا حاج قاسم را سردار دل‌ها می‌نامند؟»، خبرگزاری دفاع مقدس
- «2۵ ویژگی شاخص حاج قاسم سلیمانی»، خبرگزاری برنا
- نگاه کنید به «پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی شهادت سردار شهید سپهبد قاسم سلیمانی و شهدای همراه او»، دفتر حفظ و نشر آیت‌الله العظمی خامنهای
- میرزایی، نبرد کرخه کور، 1۳90ش، ص82
- «روایت زندگی و کارنامه سردار قاسم سلیمانی»، سایت خبری عصر ایران
- «سردار سلیمانی و کسانی که لقب "مردی در سایه" را به او می‌دهند»، باشگاه خبرنگاران جوان
- میرزایی، نبرد کرخه کور، 1۳90، ص82
- میرزایی، نبرد کرخه کور، 1۳90، ص82
- «سردار سلیمانی و کسانی که لقب "مردی در سایه" را به او می‌دهند»، باشگاه خبرنگاران جوان
- «حکم انتصاب سرتیپ قاسم سلیمانی به فرماندهی سپاه قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟، سایت قدس آنلاین
- «قاسم سلیمانی و افغانستان»، سایت هشت صبح
- «قاسم سلیمانی و افغانستان»، روزنامه هشت صبح
- «حضور جدی سردار سلیمانی در کنار مقاومت‌گران افغانستان»، روزنامه هشت صبح
- «فیلمی دیده نشده از حضور سردار سلیمانی در دره پنجشیر افغانستان»، خبرگزاری برنا
- «قاسم سلیمانی از زبان میزبان‌های افغانش» سایت تلویزیون ایران اینترنشنال
- «نقش حاج قاسم سلیمانی در جنگ تموز لبنان»، خبرگزاری رسا
- «حمدان للمیادین: الشهید سلیمانی لعب دوراً مهماً فی تعبئة صفوف المقاومین»، سایت المیادین
- «حمدان للمیادین: الشهید سلیمانی لعب دوراً مهماً فی تعبئة صفوف المقاومین»، سایت المیادین
- «قاسم سلیمانی فی غزة»، سایت قناة العالم
- «حقایقی ناشنیده از حضور سردار قاسم سلیمانی در عراق»، خبرگزاری فارس
- «تصاویری از سردار سلیمانی در نبرد با داعش»، سایت آفتاب‌نیوز
- نباتیان، زمینه‌های فکری سیاسی جریان بعثی تکفیری داعش، 1۳9۳ش، ص87
- «شهید سلیمانی مشاور آیت‌الله سیستانی در صدور فتوای جهاد کفایی بود»، وبگاه سفارت جمهوری اسلامی ایران استکهلم
- «اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی»، خبرگزاری ایسنا؛ Soufan, «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy», 2018
- الإعلام الإیرانی یؤکد أن الجنرال الإیرانی قاد متطوعی الحشد الشعبی فی معارک مهمة
- حقائق عن عملیات تحریر تکریت
- قائد بالحرس الثوری: سلیمانی استطاع مع 70 شخصا صد هجوم داعش علی اربیل، خبرگزاری فارس
- العبادی :لم التقِ سلیمانی فی سامراء وواشنطن لیست قلقة من الدعم الإیرانی
- «بازخوانی نقش سردار سلیمانی در برقراری ثبات و آرامش؛ از میدان جنگ تا میز مذاکره»، سایت خبرگزاری تسنیم
- «اعترافات مامور سابق FBI درباره سردار سلیمانی
- »؛ Soufan, «Qassem Soleimani and Iran’s Unique Regional Strategy», 2018
- «روایت دست‌اول از آزادسازی بوکمال»، سایت خبرگزاری مهر
- «عملیات آزادسازی شهر تدمر»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس
- «کدام سردار ایرانی پیروزی طلایی ارتش سوریه را رقم زدند؟»، سایت قدس آنلاین
- «نامه سرلشکر قاسم سلیمانی به رهبر انقلاب درباره پایان سیطره داعش»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- «وعده سردار سلیمانی؛ جشن نابودی داعش تا دو ماه دیگر»، سایت خبرگزاری صدا و سیما
- «پاسخ رهبر انقلاب به نامه سرلشکر قاسم سلیمانی درباره پایان سیطره داعش»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- «صفر تا صد فعالیت‌های ستاد بازسازی عتبات با تدبیر حاج قاسم بود»، سایت ستاد بازسازی عتبات عالیات
- ناگفته‌هایی از نقش حاج قاسم در احیای مراسم اربعین، خبرگزاری ایسنا
- «نقش سردار سلیمانی در پیاده‌روی اربعین»، سایت خبرگزاری بین المللی قرآن
- «همه سرلشکرهای نیروهای مسلح ایران/ قاسم سلیمانی، رشید، ایزدی، شمخانی و»، سایت خبرآنلاین
- «سردار سلیمانی نشان ذوالفقار را از رهبر انقلاب دریافت کرد+ تصویر نشان»، باشگاه خبرنگاران جوان
- ««نشان عالی ذوالفقار» به چه کسانی داده می‌شود؟»، خبرگزاری فارس
- «سردار سلیمانی نشان ذوالفقار را از رهبر انقلاب دریافت کرد+ تصویر نشان»، باشگاه خبرنگاران جوان
- درجه نظامی که سردار سلیمانی قبل از شهادت برای خود تعیین کرد، باشگاه خبرنگران جوان
- «سردار سلیمانی جزو 10 متفکر برتر حوزه دفاعی نشریه فارن پالیسی شد»، خبرگزاری فارس
- «ژنرال آمریکایی: قاسم سلیمانی مورد احترام دوستان و دشمنانش است»، سایت خبرگزاری دانشجو
- «কাসেম সোলাইমানি: দুনিয়ার এক নম্বর জেনারেল!»، در سایت خبرگزاری پروتوم آلا
- «اخبار لحظه به لحظه از شهادت حاج "قاسم سلیمانی" و "ابومهدی المهندس" و واکنش‌ها به آن»، خبرگزاری ابنا
- «جزئیات و جنبه‌هایی از چگونگی و چرایی کشته شدن قاسم سلیمانی»، سایت دویچه‌وله فارسی
- «ماجرای ترور نافرجام حاج قاسم در مشهد»، باشگاه خبرنگاران جوان
- «شکست طرح ترور سردار سلیمانی در کرمان»، سایت تابناک
- «بیانات رهبر انقلاب در دیدار مردم قم، 18 دی 1۳98ش، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- «پیام تسلیت رهبر انقلاب در پی شهادت سردار شهید سپهبد قاسم سلیمانی و شهدای همراه او»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- «پیام‌های تسلیت مراجع تقلید، علما و شخصیت‌های حوزوی به شهادت سردار سلیمانی»، خبرگزاری حوزه
- «بازتاب شهادت سردار سلیمانی در رسانه‌های منطقه»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان
- «رئیس جمهور افغانستان شهادت سردار سلیمانی را به ملت ایران تسلیت گفت»، سایت خبرگزاری صدای افغان
- «واکنش اردوغان به شهادت سردار سلیمانی»، سایت تحلیلی خبری عصر ایران
- «واکنش‌های روسیه و چین به شهادت سردار سلیمانی»، سایت خبری همشهری آنلاین
- «سازمان ملل: ترور سلیمانی غی رقانونی و نقض حقوق بین‌الملل بود»، خبرگزاری مهر
- «آبراهامیان: هدف قرار دادن سلیمانی تروریسم بود»، سایت تابناک
- «واکنش دوباره مایکل مور: معذرت می‌خواهیم؛ این دیوانگی است»، خبرگزاری ایسنا
- «مفاد تصمیم پارلمان عراق درباره اخراج نیروهای آمریکایی»، سایت تابناک
- «فتوای آیت الله حائری درباره حضور آمریکایی‌ها در عراق»، سایت خبرآنلاین
- «انتقام سخت با شلیک دهها موشک به پایگاه آمریکایی عین‌الاسد»، خبرگزاری ایرنا
- «1۳ دی روز جهانی مقاومت شد»، خبرگزاری تسنیم
- «پیکرهای پاک سردار سلیمانی و المهندس وارد نجف شدند»، خبرگزاری فارس
- «نماز میت به امامت احمد صافی بر پیکر سردار سلیمانی»، سایت شهرآرا نیوز
- «گریه آیت‌الله بشیر النجفی هنگام اقامه نماز بر پیکر شهید حاج قاسم سلیمانی و یارانش»، سایت شبکه الکوثر
- «اقامه نماز بر پیکر شهید سپهبد قاسم سلیمانی و یاران مجاهد او»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنهای
- «إسماعیل هنیة: قاسم سلیمانی "شهید القدس"»، شبکه خبری الجزیره
- «طهران تودع سلیمانی بأکبر جنازة منذ تشییع الخمینی»، شبکه خبری راشاتودی عربی
- «سردار شریف: 2۵ میلیون نفر در مراسم تشییع «حاج قاسم» شرکت کردند»، خبرگزاری فارس
- «پیکر سردار سلیمانی به خاک سپرده شد»، سایت شبکه خبر
- «متن وصیت‌نامه سردار سلیمانی منتشر شد»، سایت تابناک
- «وصیت‌نامه سردار حاج قاسم سلیمانی منتشر شد+ متن کامل»، خبرگزاری حوزه
- «متن وصیت‌نامه سردار سلیمانی منتشر شد»، سایت تابناک
- «کارگاه هنری نقش نگین سلیمانی در قم برپا شد»، پایگاه اطلاع‌رسانی خبر قم
- «اثر هنری سردار آسمانی حاوی نمادهای مقاومت، شهادت و آسمانی شدن سردار سلیمانی است»، خبرگزاری آنا
- «نخستین یادواره تولیدات رسانه‌ای مکتب شهید سلیمانی»، سایت شبکه خبر
- «مستند "قاسم"، شهید قاسم سلیمانی از تولد تا شهادت و چهار دهه فعالیت مرد میدان»، خبرگزاری صدا و سیما
- «مستندساز حوزه مقاومت: مستند "خاطرات آن مرد" را به عشق سردار سلیمانی ساختم»، خبرگزاری ایرنا
- «ساخت مستند "72 ساعت" با موضوع سه روز پایانی زندگی سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی»، خبرگزاری دانشجو
- «مجاهدت‌های شهید سلیمانی در "اوایل ژانویه" از شبکه یک»، ایرنا
- «پخش "قاسم" برای اسپانیایی‌زبان‌ها/ فرماندهی میدانی سردار مستند شد»، خبرگزاری مهر
- «پخش مستند شهید حاج قاسم سلیمانی از تلویزیون فنلاند + فیلم»، باشگاه خبرنگاران جوان
- «کتاب از چیزی نمی ترسیدم»، وبگاه ایران‌کتاب
- «بخش‌های خواندنی کتاب حاج قاسم»، خبرگزاری مهر
- «انتشار ترجمه عربی کتاب "حاج قاسم" در لبنان»، سایت مشرق‌نیوز
- «انتشار کتاب سربازان سردار»، خبرگزاری ایسنا
- «سلوک در مکتب سلیمانی منتشر شد»، خبرگزاری مهر
- «عقل سرخ؛ یادنامه علوم اجتماعی ایران برای حاج قاسم سلیمانی و جهان پس از شهادتش منتشر شد»، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) طهماسبی، سلیمانی عزیز، 1۳99ش، شناسنامه
- شیرازی، شاخص‌های مکتب سلیمانی، 1۳99ش، ص9-11
منبع:
1- سایت ویکی شیعه
2-سایت ویکی فقه
نظر دهید